Դատական ակտի հարկադիր կատարման նպատակով

Հրատարակվում է Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման ակադեմիայի գիտական խորհրդի որոշմամբ

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ Գ ի տ ա կ ա ն

ԽՄԲ Ա Գ Ր Ա Կ ԱՆ

հ ա ն դ ե ս

ԽՈ Ր ՀՈ ՒՐ Դ

Նախագահ` ՎԻԳԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար

Խորհրդի անդամներ` ԳԱԳԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Ի.գ.դ., պրոֆ., ՀՀ սահմանադրական դատարանի նախագահ

ԱՂԱՍԻ ՍԱՐԳՍՅԱՆ Տ.գ.դ., պրոֆ., Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարան

ԱՐՄԵՆ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ Մանկ.գ.թ., ՀՀ փոխվարչապետ

ԷԴՈՒԱՐԴ ՕՐԴՅԱՆ Տ.գ.դ., պրոֆ., Տնտեսագիտության և կառավարման ինստիտուտի տնօրեն

ՀՐԱՆՈՒՇ ՀԱԿՈԲՅԱՆ Ի.գ.դ., պրոֆ., ՀՀ սփյուռքի նախարար ԱՐԱ ԳՅՈՒՐՋՅԱՆ Տ.գ.դ., պրոֆ. ՄԱՆՎԵԼ ԲԱԴԱԼՅԱՆ Տ.գ.թ., ՀՀ քաղաքացիական ծառայության խորհրդի նախագահ ՅՈՒՐԻ ՍՈՒՎԱՐՅԱՆ Տ.գ.դ., պրոֆ., ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, Հայաստանի պետական տնտ. համալսարան ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԱԶԱՐՅԱՆ ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի կադրերի վարչության պետ ՎԱՀԵ ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ Ի.գ.դ., պրոֆ., Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան ԱՇՈՏ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ Ի.գ.դ., պրոֆ., ՀՀ սահմանադրական դատարանի անդամ ՀԱՅԿ ՍԱՐԳՍՅԱՆ Տ.գ.դ., պրոֆ., Երևանի պետական համալսարան

ՄԱՐԻԱՄ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ Ք.գ.դ., պրոֆ., ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիա ԳԱՐԻԿ ՔԵՌՅԱՆ Ք.գ.դ., Երևանի պետական համալսարան ՀՐԱՆՏ ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ Հ.գ.դ., պրոֆ., Երևանի պետական համալսարան ՌՈՒԲԵՆ ԱՂՈՒԶՈՒՄՑՅԱՆ Հ.գ.թ., պրոֆ., ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիա ԱՐՄԵՆ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Ի.գ.դ., պրոֆ., Կենտրոնական Ասիայում ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների հանձնակատարի ներկայացուցիչ, Բիշկեկ, Ղրղըզստան ԱԼԱՆ ՄԱՍԼՈՎ Փ.գ.դ., պրոֆ., Կանադայի Կարլտոն համալսարանի հանրային քաղաքականության և կառավարման դպրոց, Օտտավա, Կանադա

ԼԵՍԼԻ ՓԱԼ Փ.գ.դ., պրոֆ.,Կանադայի Կարլտոն համալսարանի հանրային քաղաքականության և կառավարման դպրոց, Օտտավա, Կանադա ՓՈԼ ԲՐԱՈՒՆ Փ.գ.դ., պրոֆ., Կանադայի Դալհաուսի համալսարանի պետական կառավարման դպրոց, Հալիֆաքս, Կանադա ՎԱԼԵՐԻ ԲԱԿՈՒՄԵՆԿՈ Պետ. կառ. դոկ., պրոֆ., Ուկրաինայի մունիցիպալ կառավարման ակադեմիա, Կիև, Ուկրաինա ՎԱԼԵՐԻ ՏԵՐՏԻՉԿԱ Պետ. կառ. դոկ, պրոֆ., Ուկրաինայի Նախագահին առընթեր պետական կառավարման ազգային ակադեմիա, Կիև, Ուկրաինա ՎԻՏԱԼԻ ՆԵԿՐԱՍՈՎ Տ.գ.դ., պրոֆ., ՌԴ Նախագահին առընթեր ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիա, Հարավռուսաստանյան ինստիտուտմասնաճյուղ, Դոնի Ռոստով, ՌԴ ԻԳՈՐ ԳԱՆՉԵՐԵՆՈԿ Ֆիզմաթ. գ.դ., պրոֆ., Բելառուսի Հանրապետության Նախագահին առընթեր կառավարման ակադեմիա, Մինսկ, Բելառուս

Գլխավոր խմբագիր՝ ԱՐՍԵՆ ԼՈՔՅԱՆ Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ա Կ Ա Ն

Վ Ա Ր Չ Ա Ն Ի

ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԲԵԶԻՐՋՅԱՆ (պատասխանատու քարտուղար), ԼԱՎՐԵՆՏԻ ՄԻՐԶՈՅԱՆ (խմբագիր), ԹԵՐԵԶԱ ԽԵՉՈՅԱՆ, ԳՐԻՇԱ ԳՍՊՈՅԱՆ, ԱՐՄԵՆ ԵԶԵԿՅԱՆ, ԱՆՆԱ ՂՈՒՇՉՅԱՆ

Рекомендовано к печати согласно решению ученого совета Академии государственного управления Республики Армения

Н а у ч н ы й

ж у р н а л

Р Е Д АК Ц И О Н Н ЫЙ

СО В ЕТ

Председатель: ВИГЕН САРГСЯН

Руководитель аппарата Президента Республики Армения

Члены совета: ГАГИК АРУТЮНЯН Д.ю.н., проф., председатель Конституционного суда Республики Армения АРМЕН ГЕВОРКЯН К.п.н., Вице-премьер-министр Республики Армения ГРАНУШ АКОБЯН Д.ю.н., проф., Министр диаспоры Республики Армения

АГАСИ САРКИСЯН Д.э.н., проф., Армянский государственный экономический университет ЭДУАРД ОРДЯН Д.э.н., проф., директор Института экономики и управления МАРИАМ МАРГАРЯН Д.п.н., проф., Академия государственного управления Республики Армения

АРА ГЮРДЖЯН Д.э.н., проф. МАНВЕЛ БАДАЛЯН К.э.н., председатель Совета гражданской службы Республики Армения ЮРИЙ СУВАРЯН Д.э.н., проф., академик НАН РА, Армянский государственный экономический университет МАРГАРИТ АЗАРЯН Нач. управления кадров аппарата Президента Республики Армения ВАГЕ СТЕПАНЯН Д.ю.н., проф., Армянский гос. педагогический университет АШОТ ХАЧАТРЯН Д.ю.н., проф., член Конституционного суда Республики Армения АЙК САРКИСЯН Д.э.н., проф., Eреванский государственный университет

ГАРИК КЕРЬЯН Д.п.н., проф., Ереванский государственный университет ГРАНТ АВАНЕСЯН Д.пс.н., проф., Ереванский государственный университет РУБЕН АГУЗУМЦЯН К.пс.н., проф., Академия государственного управления Республики Армения

ЛЕСЛИ ПАЛ Д.ф.н., проф., школа публичной политики и управления, Карлтонский университет, Оттава, Канада ПОЛ БРАУН Д.ф.н., проф., Школа государственного управления, Далхауси университет, Галифакс, Канада ВАЛЕРИЙ БАКУМЕНКО Доктор наук по государственному управлению, профессор, Академия муниципального управления, Киев, Украина ВАЛЕРИЙ ТЕРТЫЧКА Доктор наук по государственному управлению, профессор, Национальная академия государственного управления при Президенте Украины, Киев, Украина

АРМЕН АРУТЮНЯН Д.ю.н., проф., представитель Верховного комиссара ООН по правам человека в Центральной Азии, Бишкек, Кыргызстан

ВИТАЛИЙ НЕКРАСОВ Д.э.н., проф., Российская академия народного хозяйства и государственной службы при Президенте РФ, ЮжноРоссийский институт-филиал, Ростов-на-Дону, Российская Федерация

АЛЛАН МАСЛОВ Д.ф.н, проф., Школа публичной политики и управления, Карлтонский университет, Оттава, Канада

ИГОРЬ ГАНЧЕРЕНОК Д.ф.-м.н., проф., Академия управления при Президенте Республики Беларусь, Минск, Беларусь

Главный редактор: АРСЕН ЛОКЯН Р Е Д А К Ц И О Н Н А Я

К О Л Л Е Г И Я

ХАЧАТУР БЕЗИРДЖЯН (ответственный секретарь), ЛАВРЕНТИЙ МИРЗОЯН (редактор), ТЕРЕЗА ХЕЧОЯН, ГРИША ГСПОЯН, АРМЕН ЕЗЕКЯН, АННА ГУЩЯН

Published by Decision of Scientific Council of the Public Administration Academy of the Republic of Armenia

S c i e n t i f i c

j o u r n a l

EDITORIAL COUNCIL: Chairman: VIGEN SARGSYAN Head of Administration of the President of the RA

Members of the Council: GAGIK HARUTYUNYAN Doctor of Sciences (Law), Professor, President of the Constitutional Court of the Republic of Armenia ARMEN GEVORGYAN PhD (Pedagogical), Vice Prime Minister of the RA HRANUSH HAKOBYAN Doctor of Sciences (Law), Professor, RA Minister of Diaspora ARA GYURJYAN Doctor of Sciences (Economics), Professor MANVEL BADALYAN PhD (Economics), Chairman of the Civil Service Council of the RA YURI SUVARYAN Doctor of Sciences (Economics), Professor, Full Member (Academician) of National Academy of Sciences of the RA, Armenian State University of Economics MARGARIT AZARYAN Head of the Human Resource Department of the Office to the President of the RA VAHE STEPANYAN Doctor of Sciences (Law), Professor, Armenian State Pedagogical University ASHOT KHACHATRYAN Doctor of Sciences (Law), Professor, Member of the Constitutional Court of the RA HAYK SARGSYAN Doctor of Sciences (Economics), Professor, Yerevan State University

AGHASI SARGSYAN Doctor of Sciences (Economics), Professor, Armenian State University of Economics EDWARD ORDYAN Doctor of Sciences (Economics), Professor, Director of the Institute of Economics and Management MARIAM MARGARYAN Doctor of Sciences (Political Science), Professor, Public Administration Academy of the RA GARIK KERYAN Doctor of Sciences (Political Science), Professor, Yerevan State University HRANT AVANESYAN Doctor of Sciences (Psychology), Professor, Yerevan State University RUBEN AGHUZUMTSYAN PhD (Psychology), Professor, Public Administration Academy of the RA ARMEN HARUTYUNYAN Doctor of Sciences (Law), Professor, UN OHCHR Representative for Central Asia, Bishkek, Kyrgyzstan ALLAN MASLOVE PhD, Professor School of Public Policy and Administration, Carleton University; Ottawa, Canada

LESLIE PAL PhD, Professor School of Public Policy and Administration, Carleton University; Ottawa, Canada PAUL BROWN PhD, Professor School of Public Administration, Dalhousie University; Halifax, Canada VALERY BAKUMENKO PhD, Professor Academy of Municipal Administration; Kyiv, Ukraine VALERIY TERTYCHKA PhD, Professor National Academy of Public Administration at the President of the Ukraine; Kyiv, Ukraine VITALY NEKRASOV PhD, Professor Russian Academy of National Economy and Public Service at the President of Russian Federation, South-Russian Institute-Branch; Rostov-in-Don, Russian Federation IGOR GANCHERENOK PhD, Professor Belarus Academy of Administration under the aegis of the President of the Republic of Belarus, Minsk, Belarus

Editor-in-chief: ARSEN LOKYAN EDITORIAL BOARD KHACHATUR BEZIRJYAN (executive secretary), LAVRENTI MIRZOYAN (editor), TEREZA KHECHOYAN, GRISHA GSPOYAN, ARMEN YEZEKYAN, ANNA GHUSHCHYAN

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱ

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ Գիտական

հանդես

(Հատուկ թողարկում)

ՄԻՋԲՈՒՀԱԿԱՆ ԳԻՏԱԺՈՂՈՎԻ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ ՄԱՍ 1 Պետական կառավարման արդյունավետության ապահովման հիմնախնդիրները Հայաստանի Հանրապետությունում 27-28 մարտի 2014 թ.

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ Հանրային կառավարում

15

ՎԱՂԻՆԱԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՈԼՈՐՏԻ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԸ` ՈՐՊԵՍ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐՁՐԱՑՄԱՆ ԳՐԱՎԱԿԱՆ .......... 15

Տնտեսագիտություն (Կառավարում)

23

ԹԱԹՈՒԼ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ ԳՆԱՃԻ ՆԵՐՔԻՆ ԵՎ ԱՐՏԱՔԻՆ ՌԻՍԿԵՐԸ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԵՌԱՆԿԱՐՆԵՐԸ......................................................................................... 23

ՏԻԳՐԱՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԷԿՈԼՈԳԻԱՑՈՒՄԸ` ՈՐՊԵՍ ԵՐԿՐԻ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԷԿՈԼՈԳՈՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐՁՐԱՑՄԱՆ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԱՆՑՄԱՆ ՆԱԽԱՊԱՅՄԱՆ......................................................... 41

ԱՆԻ ՍԱՐԳՍՅԱՆ ՓՈՔՐ ԵՎ ՄԻՋԻՆ ԲԻԶՆԵՍԻ ՀԱՐԿՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԼՈՒԾՄԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԸ ............................................................................................. 50

ՏԱՐՈՆ ՎԱՐԱԶԴԱՏՅԱՆ ՀԱԿԱՄՐՑԱԿՑԱՅԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՆՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ .............................................................................................. 56

Իրավագիտություն

65

ԼԻԼԻԹ ԱԶԱՐՅԱՆ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԾԱԳՈՒՄԸ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ ............................................... 65

ՍԱՅԱԴ ԲԱԴԱԼՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ ՕՐԵՆՍԴՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ԻՐԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ԿԱՏԱՐԵԼԱԳՈՐԾՄԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ......................................................... 75

ՎԱՀԱԳՆ ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԱԿՏԻ ՀԱՐԿԱԴԻՐ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ՊԱՐՏԱՊԱՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ԿԻՐԱՌՎՈՂ ՀԱՐԿԱԴՐԱՆՔԻ ԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱԿԸ............................ 84

ԴԱՎԻԹ ՂԱԶԱՐՅԱՆ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ` ՈՐՊԵՍ ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՕՐԻՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՊԱՀՈՎՈՂ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԵՐԱՇԽԻՔ (ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՕՐԻՆԱԿՈՎ) .................................................... 93

Քաղաքագիտություն

104

ՄԱՐԻԱՄ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԳԼՈԲԱԼԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ .................................................................................... 104

5

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼԱՑՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ...................................... 115

ՄԱՐՈՒԹ ՎԱՐԴԱԶԱՐՅԱՆ ՌԴ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԻՏՈՒՄՆԵՐԸ ԱՊՀ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ԵՎ ՌԴ - ՀՀ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ 2000-ԱԿԱՆՆԵՐԻ ԿԵՍԵՐԻՆ ......................................124

ԷԴԳԱՐ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԿՈԱԼԻՑԻԱՆԵՐԻ ԳԱՂԱՓԱՐԱԿԱՆ ՀԻՄՔԵՐԻ ԿԵՐՊԱՓՈԽՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐԸ ՀՀ ԿՈՒՍԱԿՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ ............................................................................................................... 134

ԱՐՄԵՆԱԿ ԱՅՎԱԶՅԱՆ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ ԸՆՏՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ. ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՔՎԵԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ ..................................................142

ԱՐԵՎԻԿ ԴՈՎԼԱԹԲԵԿՅԱՆ ԷԹՆԻԿԱԿԱՆ ԽՄԲԵՐԻ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԻՆ ...................................... 150

ՌՈՒԲԵՆ ԷԼԱՄԻՐՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ՇԱՀԵՐԻ ԿԵՐՊԱՓՈԽՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ՑԱՆՑԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ………………………………………………………………………………………………157

ՆՎԱՐԴ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ ՏՐԻՊԱՐՏԻԶՄԸ` ՈՐՊԵՍ ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ GR ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱ ........................................................................................ 167

ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ` ՈՐՊԵՍ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՐԺԵՎՈՐՈՂ ԲԱՑԱՌԻԿ ՀԱՏԿԱՆԻՇ ...................................................................................174

ՎԱՐԴԱՆ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ «ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԸՆԴԴԻՄՈՒԹՅԱՆ» ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԸ` ԸՍՏ ՌՈԲԵՐՏ ԴԱԼԻ ........................... 184

ՄԱՄԻԿՈՆ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՄԱՐԳԻՆԱԼՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՈՐՊԵՍ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔ ................................ 190

ՄԵՐԻ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐԱԿԱՆ ՀԱՄԱԽՄԲՈՒՄԸ` ՈՐՊԵՍ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑ .................................................... 199

ՆՈՐԱՅՐ ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԿԱՄՔԸ` ՈՐՊԵՍ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԳՐԱՎԱԿԱՆ (ՍԻՆԳԱՊՈՒՐԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԻՆԱԿԸ) ..............................................................209

ՏԻԳՐԱՆ ՄԵՍՐՈՊՅԱՆ ԶԼՄ-Ի ԵՎ ԼՐԱԳՐՈՂԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ ........................................................... 215

ԼԻԼԻԹ ՉԻՉՈՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԸՆՏՐԱՆԻՆ ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԿԱՊԻՏԱԼԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ ................................................................................................................. 223

6

ԳՈՒՐԳԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ՇԱՀԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՈՒՄԸ` ՈՐՊԵՍ ԻՆՔՆՈՐՈՇՎԱԾ ՏԱՐԱԾՔԻ ԸՆԴԼԱՅՆՄԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ ............................................................................... 230

Հոգեբանություն

238

ՆՈՒՆԵ ԱՂԱՍՅԱՆ ՑԱՆՑԱՅԻՆ ՄԱՐԿԵՏԻՆԳԻ ԴՐՍԵՎՈՐՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՀԱՅ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ .............................................................................................. 238

ՌՈՒԲԵՆ ԱՂՈՒԶՈՒՄՑՅԱՆ, ԵԼԵՆԱ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ՝ ՈՐՊԵՍ ԵՐԵՎՈՒՅԹԻ ԴԻՏԱՐԿՈՒՄԸ ԱՆՁԻ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ ............................................................................... 245

ԷԼԻՆԱ ԱՍՐԻՅԱՆ ԱՆՁՆԱՅԻՆ ԲՆՈՒԹԱԳՐԻՉՆԵՐԸ` ՈՐՊԵՍ ԳՈՎԱԶԴԱՅԻՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԲԵՐ ՈԼՈՐՏՆԵՐՈՒՄ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՈՂ ԳՈՐԾՈՆ………251

ՀՐԱՆՏ ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ, ԵԼԵՆԱ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ ԱՆՁԻ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՆՈՒՅՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՈՂ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ....................................................... 257

ՍԻՐՎԱՐԴ ԲԵԶԻՐՋՅԱՆ ԿՈԼԵԿՏԻՎ ՏՐԱՎՄԱՆ ԵՎ ԴՐԱ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ............................................................. 263

ԱԼԻՆԱ ԳԱԼՍՏՅԱՆ ԱՆՁԻ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԱՅԻՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ...... 271

ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ, ԳԵՎՈՐԳ ԳՅԱՐԱՔՅԱՆ ԱՆՁՆԱՅԻՆ ԵՎ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՈՐՈՇ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ ԴԵՐԸ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ .................................................................... 277

ՆԱՆԵ ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՆՁՆԱՅԻՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԸ ............................ 281

ԱՆԻ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ .................................. 289

ԳԱՅԱՆԵ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ ԱՆՑՈՒՄԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ՓԱԽՈՒՍՏԸ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ............................... 295

ՍԱՀԱԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ ԱԿՏԻՎԱՑՆՈՂ ՄԵԹՈԴԻԿԱՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ-ԿՈՂՄՆՈՐՈՇԻՉ ԽՈՐՀՐԴԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ............................................................................................... 304

ԱՐԹՈՒՐ ՄԻՐԶՈՅԱՆ ՀՈԳԵԱԽՏՈՐՈՇՄԱՆ ԿԻՐԱՌԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՈԳԵԲԱՆԻ ԽՈՐՀՐԴԱՏՎԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՈՒՄ ................................................................................. 310

7

ՎԱՐԴՈՒՀԻ ՊԱՊՈՅԱՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒՄԸ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ .................................................................................................. 318

ԼԱՈՒՐԱ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ ԿԱՐԻԵՐԱՅԻՆ ԿՈՂՄՆՈՐՈՇՄԱՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՅՈՒՐԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ............ 324

ՄԱՐԻՆԵ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱԳԵՏԻ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԸՆՏՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ........................................................................................ 331

ՍՈՆԱ ՊՈՂՈՍՅԱՆ ԿՐԵԱՏԻՎՈՒԹՅՈՒՆԸ` ՈՐՊԵՍ ՕԺՏՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇ ......................................... 336

ԼԻԼԻԹ ՍԱՀԱԿՅԱՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԻՆՔՆՈՐՈՇՄԱՆ ԽՆԴՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԸ ՀՀ-ՈՒՄ ............. 342

ՄԱՐԻՆԵ ՍԱՀԱԿՅԱՆ ՂԵԿԱՎԱՐԻ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏ ԿԱՊՎԱԾ ՄԻ ՔԱՆԻ ՀԱՐՑԵՐ .............................................................................................. 347

ԴԻԱՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆ ԱՆՁԻ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴՐԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԱՐԲԵՐ ՄՈՏԵՑՈՒՄՆԵՐՈՒՄ................................................353

ԼՈՒՍԻՆԵ ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ ԱԿՄԵԱԲԱՆԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԴՐՅԱԼՆԵՐԸ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՏԱՐԻՔՈՒՄ ................................................................................................... 359

8

СОДЕРЖАНИЕ Пу бл ичн ое уп ра в лени е

15

ВАГИНАК ОГАННИСЯН РЕФОРМЫ В ОБЛАСТИ МЕСТНОГО САМОУПРАВЛЕНИЯ, КАК ГАРАНТИЯ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ПУБЛИЧНОГО УПРАВЛЕНИЯ... ……………………………..15

Экон оми ка (Уп ра влен ие )

23

ТАТУЛ МАНАСЕРЯН ВНУТРЕННИЕ И ВНЕШНИЕ РИСКИ РОСТА ЦЕН И ПЕРСПЕКТИВЫ ИХ УПРАВЛЕНИЯ……………………………………………………………………..23

ТИГРАН СААКЯН ЭКОЛОГИЗАЦИЯ ГОСУДАРСТВЕННОЙ УПРАВЛЕНЧЕСКОЙ СИСТЕМЫ КАК НЕОБХОДИМОЕ УСЛОВИЕ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ЭКОЛОГО-ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ЭФФЕКТИВНОСТИ ЭКОНОМИКИ И ПЕРЕХОДА К УСТОЙЧИВОМУ РАЗВИТИЮ……..………41

АНИ САРКИСЯАН НАЛОГООБЛОЖЕНИЕ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА ПРОБЛЕМЫ И ИХ РЕШЕНИЯ…………………………………………………………………………….50

ТАРОН ВАРАЗДАТЯН АНТИКОНКУРЕНТНЫЕ СОГЛАШЕНИЯ В СИСТЕМЕ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ЗАКУПОК РА…………………………………………………………………….56

Юриди чес ки е н ау ки

65

ЛИЛИТ АЗАРЯН ПРОИСХОЖДЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ГОСУДАРСТВЕННОЙ СЛУЖБЫ………………….…….……65

САЯД БАДАЛЯН ОСОБЕННОСТИ И ПУТИ РАЗВИТИЯ РЕАЛИЗАЦИИ ПРАВА ЗАКОНОДАТЕЛЬНОЙ ИНИЦИАТИВЫ ПРАВИТЕЛЬСТВОМ В РЕСПУБЛИКЕ АРМЕНИЯ………………………………...75

ВААГН ДАЛЛАКЯН КРУГ ДОПУСТИМЫХ МЕР ПРИНУЖДЕНИЯ ПРИМЕНЯЕМЫХ НАД ДОЛЖНИКОМ С ЦЕЛЬЮ ПРИНУДИТЕЛЬНОГО ИСПОЛНЕНИЯ СУДЕБНЫХ АКТОВ…………………………..84

ДАВИД КАЗАРЯН АДМИНИСТРАТИВНЫЙ НАДЗОР КАК ОСНОВНАЯ ГАРАНТИЯ ОБЕСПЕЧЕНИЕ ЗАКОННОСТИ В ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ОРГАНОВ МЕСТНОГО САМОУПРАВЛЕНИЯ (НА ПРИМЕРЕ ГОРОДА ЕРЕВАН)………………………………………………………………………93

Поли тол огия

104

МАРИАМ МАРГАРЯН ОСОБЕННОСТИ МОДЕРНИЗАЦИИ НАЦИОНАЛЬНОГО ГОСУДАРСТВА В ПРОЦЕССЕ ГЛОБАЛИЗАЦИИ…………………………………………………...104

АРТАК ЗАКАРЯН ПРОБЛЕМЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ИНСТИТУЦИОНАЛИЗАЦИИ ЭФФЕКТИВНОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ РЕСПУБЛИКИ АРМЕНИЯ……………………………….115

МАРУТ ВАРДАЗАРЯН ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ ПОЛИТИКИ РФ НА ТЕРРИТОРИИ СНГ И ВЗАИМООТНОШЕНИЯ РФ-РА В ПЕРВОЙ ПОЛОВИНЕ 2000-Х ГОДОВ……………………….124

9

ЭДГАР АЛЕКСАНЯН ПРОБЛЕМЫ ТРАНСФОРМАЦИИ ИДЕОЛОГИЧЕСКИХ ОСНОВ ПОЛИТИЧЕСКИХ КОАЛИЦИЙ В ПРОЦЕССЕ МОДЕРНИЦАЗИИ ПАРТИЙНОЙ СИСТЕМЫ РА…………………134

АРМЕНАК АЙВАЗЯН ПРИМЕНЕНИЕ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ИЗБИРАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ: ЭЛЕКТРОННОЕ ГОЛОСОВАНИЕ…………………………………………………..…142

АРЕВИК ДОВЛАТБЕКЯН УЧАСТИЕ ЭТНИЧЕСКИХ ГРУПП В ПРОЦЕССЕ ОБСПЕЧЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ В РА…………………………………………………………150

РУБЕН ЭЛАМИРЯН ПРОБЛЕМА ТРАНСФОРМАЦИИ НАЦИОНАЛЬНЫХ ИНТЕРЕСОВ В ПРОЦЕССЕ СТАНОВЛЕНИЯ СЕТЕВОГО ОБЩЕСТВА В РА…………………………………..…157

НВАРД АРУТЮНЯН ТРИПАРТИЗМ КАК GR ТЕХНОЛОГИЯ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ РА………………………………………………...…………167

ВАРУЖАН АРУТЮНЯН СУВЕРЕНИТЕТ КАК ПРИОРИТЕТНАЯ ЦЕННОСТЬ ГОСУДАРСТВА……………………………174

ВАРДАН ОВСЕПЯН ИНСТИТУТ ПОЛИТИЧЕСКОЙ ОППОЗИЦИИ ПО РОБЕРТУ ДАЛЬЮ……………………………184

МАМИКОН МАРГАРЯН ПОЛИТИЧЕСКАЯ МАРГИНАЛЬНОСТЬ КАК УГРОЗА НАЦИОНАЛЬНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ РЕСПУБЛИКИ АРМЕНИЯ………………………………………………………...190

МЕРИ МАРГАРЯН ДЕМОКРАТИЧЕСКАЯ КОНСОЛИДАЦИЯ КАК ПРОЦЕСС ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ………………………………………199

НОРАЙР МЕЛКУМЯН ПОЛИТИЧЕСКАЯ ВОЛЯ КАК ГАРАНТ УПРАВЛЕНИЯ РЕЗУЛЬТАТОМ (ПРИМЕР СИНГАПУРА)…………………………………………………………………………………209

ТИГРАН МЕСРОПЯН ПОЛИТИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА СМИ И ЖУРНАЛИСТА………………………………………………215

ЛИЛИТ ЧИЧОЯН ПОЛИТИЧЕСКАЯ ЭЛИТА В КОНТЕКСТЕ МОДЕРНИЗАЦИИ ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА…………………………………………………………………………223

ГУРГЕН СИМОНЯН МОДЕРНИЗАЦИЯ НАЦИОНАЛЬНЫХ ИНТЕРЕСОВ КАК ВОЗМОЖНОСТЬ РАСШИРЕНИЯ САМООПРЕДИЛИВШЕГОСЯ ПРОСТРАНСТВА…………………………………230

Пс их ол огия

238

НУНЕ АГАСЯН ОСОБЕННОСТИ ПРОЯВЛЕНИЯ СЕТЕВОГО МАРКЕТИНГА В АРМЯНСКОЙ ДЕЙСТВИТЕЛЬНОСТИ…………………………………………………………………………………238

РУБЕН АГУЗУМЦЯН, ЕЛЕНА МУРАДЯН РАССМОТРЕНИЕ ФЕНОМЕНА ДРУЖБЫ В КОНТЕКСТЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ ЛИЧНОСТИ…………………………………………………………………………245

ЭЛИНА АСРИЯН ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ ЛИЧНОСТИ КАК ФАКТОР УСПЕШНОСТИ В РАЗНЫХ СФЕРАХ РЕКЛАМНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ…………………………251

10

ГРАНТ АВАНЕСЯН, ЕЛЕНА МУРАДЯН АНАЛИЗ ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ ЛИЧНОСТИ………………………………………………………………………….257

СИРВАРД БЕЗИРДЖЯН КОЛЛЕКТИВНАЯ ТРАВМА И ЕЕ ПОСЛЕДСТВИЯ…………………………………………………..263

АЛИНА ГАЛСТЯН СИСТЕМНЫЙ АНАЛИЗ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ ЛИЧНОСТИ…………….…271

ХАЧАТУР ГАСПАРЯН, ГЕВОРК ГЯРАКЯН РОЛЬ НЕКОТОРЫХ ЛИЧНОСТНЫХ И ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ В ТРУДОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ………………………………………………………………………..…277

НАНЕ ЗЕЙНАЛЯН ЛИЧНОСТНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ПРИНЯТИЯ РЕШЕНИЯ……………………....281

АНИ ХАЧАТРЯН ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ КРИТЕРИИ ЭФФЕКТИВНОГО УПРАВЛЕНИЯ…………………………...289

ГАЯНЕ АРУТЮНЯН БЕГСТВО ОТ СВОБОДЫ ПЕРЕХОДНОГО ОБЩЕСТВА…………………………………………...295

СААК ОГАНЕСЯН ПРИМЕНЕНИЕ АКТИВИЗИРУЮЩИХ МЕТОДИК В ПРОФОРИЕНТАЦИОННИЙ КОНСУЛЬТАЦИИ………………………………………………………………………………………….304

АРТУР МИРЗОЯН ПРАКТИЧЕСКАЯ ЗНАЧИМОСТЬ ПСИХОДИАГНОСТИКИ В КОНСУЛЬТАТИВНОЙ РАБОТЕ ПСИХОЛОГА……………………………………………………………………………………310

ВАРДУИ ПАПОЯН ИССЛЕДОВАНИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ В ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ…………………………………………………………..318

ЛАУРА ПЕТРОСЯН ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ КАРЬЕРНОЙ ОРИЕНТАЦИИ………………….………323

МАРИНЕ ПЕТРОСЯН ОСОБЕННОСТИ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОТБОРА СУДЕБНОГО ЭКСПЕРТА………….….331

СОНА ПОГОСЯН КРЕАТИВНОСТЬ КАК КРИТЕРИЙ ОДАРЕННОСТИ……………………………………….……….336

ЛИЛИТ СААКЯН ПУТИ РАЗВИТИЯ ПРОБЛЕМЫ ПРОФОРИЕНТАЦИИ В РА……………………………………….342

МАРИНЕ СААКЯН НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СВЯЗАННЫЕ СО СПОСОБНОСТЯМИ ОБЩЕНИЯ РУКОВОДИТЕЛЯ……………………………………………………………………………347

ДИАНА САРГСЯН ИССЛЕДОВАНИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ ЛИЧНОСТИ В РАЗНЫХ ПОДХОДАХ…………………………………………………………..………353

ЛУСИНЕ СТЕПАНЯН ДЕТЕРМИНАНТЫ РАЗВИТИЯ АКМЕОЛОГИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ В ЮНОСТИ……………….359

11

CONTENT Public Adminis tra tion

15

VAGHINAK HOVHANNISYAN THE REFORMS OF LOCAL SELF-GOVERNMENT AREA AS A GUARANTEE FOR RAISING PUBLIC ADMINISTRATION EFFICIENCY ………………………………………...…………15

Ec onomics (Ma na ge me nt)

23

TATOUL MANASSERIAN LOCAL AND EXTERNAL RISKS OF PRICE INCREASE AND PROSPECTS OF THEIR MANAGEMENT………………………………………………………..……………………………23

TIGRAN SAHAKYAN GREENING THE STATE ADMINISTRATIVE SYSTEM AS A PREREQUISITE FOR IMPROVING ENVIRONMENTAL AND ECONOMIC EFFICIENCY OF THE ECONOMY AND THE TRANSITION TO SUSTAINABLE DEVELOPMENT………………………………………..41

ANI SARGSYAN THE PROBLEMS OF SMALL AND MEDIUM BUSINESS TAXATION AND THEIR SOLUTIONS………………………..…………………………..…….…...50

TARON VARAZDATYAN ANTICOMPETITIVE AGREEMENTS IN THE PROCUREMENTS SYSTEM OF THE RA…...……56

La w

65

LILIT AZARYAN THE ORIGIN AND THE DEVELOPMENT OF THE PUBLIC SERVICE………………………………65.

SAYAD BADALYAN SPECIFIC FEATURES OF THE EXERCISE BY THE GOVERNMENT OF THE RIGHT OF LEGISLATIVE INITIATIVE AND THE WAYS TO IMPROVE IT IN ARMENIA………………………..75

VAHAGN DALLAKYAN THE FRAME OF PERMISSIBLE MEASURES FOR ENFORCEMENT AGAINST DEBTOR FOR THE PURPOSE OF COMPULSORY ENFORCEMENT OF JUDICIAL ACTS…………………84

DAVIT GHAZARYAN THE ADMINISTRATIVE SUPERVISION AS A BASIC SAFEGUARD FOR ENSURING THE LEGALITY IN THE ACTIVITY OF LOCAL AUTHORITIES (ON THE EXAMPLE OF YEREVAN CITY)……………………………………………………………….93

Politica l s cie nce

104

MARIAM MARGARYAN SPECIFICS OF MODENIZATION OF THE NATIONAL STATE IN PROCESS OF GLOBALIZATION……………………………………………………………………………104

ARTAK ZAKARYAN THE PROBLEMS OF PROVIDING THE INSTITUTIONALIZATION OF EFFECTIVE PUBLIC ADMINISTRATION IN THE REPUBLIC OF ARMENIA……………………………………..115

MARUT VARDAZARYAN THE TENDENCIES OF DEVELOPMENT OF THE RUSSIAN FEDERATION POLICY IN THE CIS TERRITORY AND RUSSIAN-ARMENIAN RELATIONS IN THE FIRST HALF OF THE 2000TH ………………………………………………………………...…124

12

EDGAR ALEXANYAN THE PROBLEMS OF TRANSFORMATION OF IDEOLOGICAL BASES OF POLITICAL COALITIONS IN THE PROCESS OF MODERNIZATION OF PARTY SYSTEM IN THE RA……..134

ARMENAK AYVAZYAN INFORMATION TECHNOLOGIES IN THE ELECTORAL PROCESS: ELECTRONIC VOTING……………………………………………………………………………………142

AREVIK DOVLATBEKYAN PARTICIPATION OF ETHNIC GROUPS IN THE PROCESS OF EFFICIENT PUBLIC ADMINISTRATION IN THE REPUBLIC OF ARMENIA……………….……………………..150

RUBEN ELAMIRYAN THE PROBLEM OF TRANSFORMATION OF THE NATIONAL INTERESTS IN CONTEXT OF DEVELOPMENT OF NETWORK SOCIETY IN THE RA…………………………….157

NVARD HARUTYUNYAN TRIPARTISM AS A GR TECHNOLOGY TO PROVIDE THE EFFECTIVENESS OF PUBLIC ADMINISTRATION OF THE RA……………………………………………………...……167

VARUZHAN HARUTYUNYAN SOVEREIGNTY AS A PRIORITY VALUE OF THE STATE……………………………………..….…174

VARDAN HOVSEPYAN, INSTITUTION OF POLITICAL OPPOSITION BY ROBERT DAHL……………………………..……184

MAMIKON MARGARYAN POLITICAL MARGINALIZATION AS A THREAT TO THE NATIONAL SECURITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA………………………………………………………..190

MERY MARGARYAN DEMOCRATIC CONSOLIDATION AS PROCESS OF PROVIDING OF EFFECTIVE PUBLIC ADMINSITRATION……………………………………..……………………199

NORAYR MELKUMYAN POLITICAL WILL AS THE GUARANT OF RESULT-BASED MANAGEMENT (THE EXAMPLE OF SINGAPORE) …………………………………...…………………………..……209

TIGRAN MESROPYAN POLITICAL CULTURE OF MASS MEDIA AND JOURNALIST…………………………...……..……215

LILIT CHICHOYAN POLITICAL ELITE IN CONTEXT OF MODERNIZATION OF HUMAN CAPITAL………..…………223

GURGEN SIMONYAN MODERNIZATION OF NATIONAL INTERESTS AS AN OPPORTUNITY TO EXPAND THE SPACE OF SELF-DETERMINATION………………………………………….………230

Psy c hology

238

NUNE AGHASYAN THE CHARACTER OF DISPLAYING NETWORK MARKETING IN ARMENIA…………………….238

RUBEN AGUZUMTSYAN, YELENA MURADYAN THE PHENOMENON OF FRIENDSHIP IN THE CONTEXT OF PSYCHOLOGICAL SAFETY OF PERSON…………………………………………………………..…245

ELINA ASRIYAN PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF PERSONALITY AS A FACTOR OF SUCCESS IN DIFFERENT SECTORS OF ADVERTISING……………………………………..251

13

HRANT AVANESYAN, YELENA MURADYAN ANALYSIS OF PSYCHOLOGICAL FACTORS OF A PERSON'S PROFESSIONAL IDENTITY………………………………………………………………257

SIRVARD BEZIRJYAN COLLECTIVE TRAUMA AND ITS CONSEQUENCES……………………………………………...…263

ALINA GALSTYAN SISTEM ANALIZES OF PSYCHOLOGICAL SAFETY OF PERSONALITY…………………………271

KHACHATUR GASPARYAN, GEVORG GYARAKYAN, THE ROLE OF PERSONALITY RELATED PSYCHOLOGICAL FACTORS IN WORK ACTIVITIES ……………………………………………………………..…..……277

NANE ZEYNALYAN PERSONAL PSYCHOLOGICAL FACTORS OF DECISION MAKING……………………….………281

ANI KHACHATRYAN PSYCHOLOGICAL STANDARTS OF EFFECTIVE MANAGMENT …………………………………289

GAYANE HAROUTUNYAN THE TRANSITIONAL SOCIETY’S ESCAPE FROM THE FREEDOM……………………………….295

SAHAK HOVHANNISYAN USE OF THE ACTIVATING METHODS IN VOCATIONAL GUIDANCE ADVICE………….………304

ARTHUT MIRZOYAN THE PRACTICAL DESIGNATION OF PSYCHO-DIAGNOSES IN COUNSELING OF THE PSYCHOLOGIST`S WORK…………………………………………………………………….310

VARDUHI PAPOYAN STUDY OF PSYCHOLOGICAL SAFETY PROFESSIONAL ACTIVITIES…………………………..318

LAURA PETROSYAN PSYCHOLOGICAL PECULIARITIES OF CAREER ORIENTATION…………………………………324

MARINE PETROSYAN THE FEATURES OF FORENSIC EXPERT’S PROFESSIONAL ELECTION……………………….331

SONA POGHOSYAN CREATIVITY AS A CRITERION OF ENDOWMENTS…………………………………….…………...336

LILIT SAHAKYAN THE WAYS OF DEVELOPMENT OF VOCATIONAL GUIDANCE ISSUE IN RA…………………..342

MARINE SAHAKYAN SEVERAL QUESTIONS CONCERNING COMMUNICATION SKILLS OF MANAGER……………………………………………………………………………………347

DIANA SARGSYAN STUDY OF THE PSYCHOLOGICAL SAFETY OF PERSONALITY IN DIFFERENT APPROACHES………………………………………………………………………….353

LUSINE STEPANYAN THE DETERMINATES OF AKMEOLOGICAL CULTURE' FORMATION IN YOUTH………………359

14

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ 3-4 /2014

ՎԱՀԱԳՆ ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ Երևանի պետական համալսարան, իրավագիտության ֆակուլտետի քաղաքացիական դատավարության ամբիոնի ասպիրանտ

ԴԱՏԱԿԱՆ ԱԿՏԻ ՀԱՐԿԱԴԻՐ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ՊԱՐՏԱՊԱՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ԿԻՐԱՌՎՈՂ ՀԱՐԿԱԴՐԱՆՔԻ ԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱԿԸ Քննարկվում է դատական ակտերի հարկադիր կատարման նպատակով գործադրվող իրավական ներգործության թույլատրելի միջոցների շրջանակը: Թույլատրելի են համարվում անմիջականորեն պարտավորության կատարմանն ուղղված հարկադրանքի միջոցները և կատարողական վարույթում թույլ տրված իրավախախտումների համար վարչական և քրեական պատասխանատվությունը: Պարտապանի անձի դեմ ուղղված անուղղակի հարկադրանքի միջոցները, որոնք պարտապանի իրավունքների սահմանափակման միջոցով խթանում են պարտավորության ինքնուրույն կատարումը, անթույլատրելի են: Հիմնաբառեր. կատարողական վարույթ, դատական ակտի հարկադիր կատարում, հարկադրանքի միջոցներ, պարտապան:

Կատարողական վարույթի նպատակը` դատական ակտով սահմանված պարտավորության հարկադիր կատարումը, իրագործվում է կատարողական վարույթի առանցքային ինստիտուտը կազմող իրավական ներգործության հատուկ կառուցակարգերի՝ դատական ակտերի հարկադիր կատարման միջոցների գործադրմամբ: Գիտական հետաքրքրություն է ներկայացնում այն հարցը, թե իրավական ներգործության որ միջոցներն են ներառվում հարկադիր կատարման միջոցների կազմում՝ միայն այն միջոցները, որոնք անմիջականորեն ուղղված են կատարման ենթակա ակտով սահմանված պարտավորության կատարմանը (ինչպիսիք են, օրինակ, պարտապանի գույքի վրա բռնագանձում տարածելը կամ պարտապանի փոխարեն նրա վրա դրված որևէ պարտականություն կատարելը), թե նաև այնպիսի միջոցները, որոնք, անմիջականորեն ուղղված չլինելով պարտավորության կատարմանը, խթանում են պարտապանին ինքնուրույն կատարելու դատական կամ կատարման ենթակա այլ ակտով իր վրա դրված պարտականությունը՝ նրա որոշակի իրավունքների սահմանափակման կամ այդպիսի սահմանափակման սպառնալիքի ուժով: Տարբեր ժամանակաշրջանների իրավական համակարգերի փորձը ճանաչում է երկրորդ խմբին 84

Իրավագիտություն

դասվող իրավական միջոցների լայն բազմազանություն՝ պարտապանի որոշակի հատուկ իրավունքների (ավտոտրանսպորտային միջոցների վարման, ձկնորսության, որսորդության) սահմանափակում, պարտապանի տեղաշարժի սահմանափակում [14, էջեր 216-223], տուգանք, ընդհուպ մինչև ազատությունից զրկում: Ընդ որում, խնդիրը ոչ թե երկրորդ խումբ միջոցների գոյության իրավաչափությունն է ընդհանրապես, այլ դրանք հարկադիր կատարման միջոցների շարքին դասելու հիմնավորվածությունը: Խնդրի կիրառական նշանակությունը հետևյալն է. արդյոք երկրորդ խումբ միջոցների կիրառումը պե՞տք է ենթարկվի հարկադիր կատարման միջոցների կիրառման ընդհանուր պայմաններին և կարգին, թե՞ դրանց կիրառումը հնարավոր է միայն առանձին իրավական ընթացակարգերի շրջանակներում: Հարկադիր կատարման միջոցների՝ ուղղակի հարկադրանքի և անուղղակի հարկադրանքի միջոցների դասակարգումն ավանդական մոտեցում է [1, էջ 54-55]: Միաժամանակ ավանդաբար քննարկման առարկա են եղել պարտապանի կողմից իր պարտականության ինքնուրույն կատարումը խթանող՝ անուղղակի հարկադրանքի միջոցների նպատակահարմարությանը, դրանց իրավաչափության պայմաններին և կազմին առնչվող հարցերը: Այսպես, դեռևս 1912 թ. հրատարակված աշխատությունում պրոֆեսոր Էնգելմանը քննադատում էր 1864 թ. ընդունված՝ Ռուսաստանի քաղաքացիական դատավարության կանոնագրքում հարկադիր կատարման միջոցի բացակայությունն այնպիսի դատական ակտերի պարագայում, որոնք կարող են կատարվել բացառապես անձամբ պարտապանի կողմից: Նա նշում էր, որ այդպիսի դատական ակտերը չկատարելը հանգեցնում է միայն վնասների հատուցման՝ ի հակադրություն ներկայացնելով եվրոպական առանձին երկրների իրավունքում գործող կանոնները, որոնց համաձայն՝ պարտապանը նման դեպքերում կարող էր ենթարկվել կալանքի կամ լրացուցիչ դրամական տուգանքների: Կանոնագիրքը թեև նախատեսում էր պարտապանի անձնական կալանք, սակայն այդ միջոցը կիրառելի էր միայն դրամական բռնագանձումների կատարման դեպքում: Ընդ որում, այդ միջոցն էլ վերացվել էր 1879 թ.: Այդպիսով, քննադատաբար եզրակացնում էր Էնգելմանը, ստացվում է, որ կան վճիռներ, որոնք չեն կարող հարկադրաբար ի կատար ածվել [13, էջ 694]: Ֆրանսիացի հայտնի ցիվիլիստ Մորանդյեն գրում էր 19-րդ դարի սկզբից Ֆրանսիայի դատական պրակտիկայում ձևավորված և դատարանների կողմից կիրառվող խթանող միջոցի՝ astreintes-ի մասին: Այն կիրառվում էր որոշակի գործողություն կատարելու պարտավորություն սահմանող դատական ակտերով, իսկ էությունը կատարման կետանցի 85

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ 3-4 /2014

յուրաքանչյուր օրվա համար պարտապանից պարտատիրոջ օգտին գանձվող որոշակի դրամական գումարի բռնագանձումն է: Չնայած astreintes-ի մեծ արդյունավետությանը՝ Մորանդյեն միանում է դրա կիրառմանն ուղղված այն քննադատությանը, որ այդ միջոցի նշանակումն անհնար է առանց օրենքում դրա նախատեսման, քանի որ այն իրենից ներկայացնում է ոչ թե վնասների հատուցում, այլ, ըստ էության, քաղաքացիաիրավական պատիժ [6, էջ 328-332]: Ժամանակակից իրավագիտության մեջ ևս քննարկվող հարցն արդիական է: Մասնավորապես` Ի. Բ. Մորոզովան և Ա. Մ. Տրեուշնիկովն առաջարկում են վերականգնել անուղղակի հարկադրանքի միջոցները՝ նշելով, որ դրանց կիրառումը դատական ակտի կատարման նկատմամբ պարտապանի անհարգալից վերաբերմունքի պայմաններում կարող է լինել միանգամայն արդյունավետ և հեշտացնել հարկադիր կատարողի խնդիրը [7, էջ 19]: Պրոֆեսոր Ի. Վ. Ռեշետնիկովան առաջարկում է անբարեխիղճ պարտապանների նկատմամբ կիրառել այնպիսի միջոցներ, ինչպիսիք են հանրային աշխատանքները, բռնագանձման ենթակա գումարի չափով տուգանքը պետբյուջեի օգտին և ազատազրկումը [9, էջ 4041]: Իսկ Ե. Մ. Դոնցովի առաջարկը՝ գույքային որոշակի շեմը գերազանցող գումարի բռնագանձման վերաբերյալ վարույթներով հարկադիր կատարողին պահանջատիրոջ միջնորդությամբ պարտապանի գտնվելու վայրը սահմանափակելու հնարավորություն տալու վերաբերյալ [3, էջ 10], արդեն իսկ իր արտացոլումն է գտել «Կատարողական վարույթի մասին» Ռուսաստանի Դաշնության դաշնային օրենքի 67-րդ հոդվածում [15]: Անդրադառնալով պարտապանի անձի դեմ ուղղված անուղղակի հարկադրանքի միջոցների ներդրման առաջարկներին՝ Ն. Վ. Կուրակովան անթույլատրելի է համարում այնպիսի միջոցների ներդրումը, որոնք չեն համապատասխանում ներգործության համաչափության պահանջին և իրենցից ներկայացնում են պատասխանատվության ինքնուրույն տեսակներ, ինչպիսիք են պարտապանին ազատությունից զրկելը, հանրային աշխատանքները կամ տուգանքը: Այդպիսի միջոցների կիրառումը հեղինակի կողմից հնարավոր է համարվում միայն քրեական օրենսգրքում համապատասխան հանցակազմերի նախատեսման պարագայում՝ որպես արդարադատության դեմ ուղղված հանցագործություններ: Մյուս կողմից` հեղինակը համաձայնվում է պարտապանից չհեռանալու մասին ստորագրություն վերցնելու միջոցի ներդրմանը՝ ընդգծելով, սակայն, որ այդպիսի միջոցը չի կարող համարվել հարկադիր կատարման առանձին միջոց [4, էջ 46-47]: Ներկայացնելով քննարկվող հարցի վերաբերյալ մեր տեսակետը՝ նախ հարկ ենք համարում ընդգծել, որ դատական ակտով սահմանված 86

Իրավագիտություն

պարտավորության հարկադիր կատարման նպատակով պարտապանի նկատմամբ գործադրվող իրավական ներգործության որևէ միջոցի ներդրումը պետք է հիմնավորված լինի ոչ թե (ոչ միայն) այդ նպատակին ծառայելու առումով դրա արդյունավետության կամ հարկադիր կատարողի առջև դրված խնդիրների կատարումը հեշտացնելու տեսանկյունից, այլ առաջին հերթին, կիրառվող միջոցի իրավաբանական հիմնավորվածության տեսանկյունից: Խոսքը մասնավորապես կիրառվող միջոցների նյութաիրավական հիմքի մասին է. այսինքն` պարտապանի նկատմամբ ներգործության որևէ միջոց կիրառելը կարող է իրավաչափ լինել միայն դրա համար համապատասխան նյութաիրավական հիմքի առկայության պայմաններում: Նման համոզման հանգելու հիմքն այն իրողությունն է, որ դատական ակտով սահմանված պարտավորությունը շարունակում է լինել նյութաիրավական պարտավորություն, ինչի վկայությունն է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածը, որի համաձայն՝ պարտավորությունների ծագման հիմքերից է դատական ակտը: Իսկ այդպիսի պարտավորությունը նյութաիրավական այլ պարտավորություններից տարբերվում է բացառապես նրանով, որ սահմանված է դատական ակտով` այդպիսով, դատական ակտի կատարելիության հատկանիշի ուժով, ապահովված լինելով պետական հարկադրանքով: Ասվածը կիրառելի է նաև ոչ դատական այն ակտերով սահմանված պարտավորությունների նկատմամբ, որոնց պետությունն օժտել է կատարելիության հատկանիշով: Հետևաբար դատական ակտով սահմանված պարտավորության հարկադիր կատարումն իրենից առաջին հերթին ներկայացնում է պարտավորության կատարում, այն տարբերությամբ միայն, որ կատարումն իրականացվում է պարտապանի կամքին հակառակ կամ առանց այդ կամքը հաշվի առնելու՝ հարկադրաբար: Այլ կերպ ասած՝ միակ բացասական հետևանքը, որ պարտապանի համար կարող է առաջանալ դատական ակտով սահմանված նյութաիրավական պարտավորությունը չկատարելու համար (այլ իրավախախտում չկատարելու դեպքում), այդ պարտավորության կատարումն է հարկադրաբար՝ պարտապանի կամքին հակառակ կամ առանց նրա կամքը հաշվի առնելու, ընդ որում՝ պարտապանի հաշվին (ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրք, հոդված 132, 3-րդ մաս): Իհարկե, դատական ակտով սահմանված պարտավորության չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման հետևանքով պարտապանը կարող է ենթարկվել նաև քաղաքացիաիրավական պատասխանատվության (ինչպես, օրինակ, վնասների հատուցման), սակայն նման պատասխանատվություն կարող է կիրառվել միայն պարտատիրոջ լրացուցիչ պահանջի դեպքում: 87

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ 3-4 /2014

Դատական ակտի հարկադիր կատարման դիսպոզիտիվ բնույթն ընդգծելու և հարկադիր կատարումն առաջին հերթին որպես պարտավորության կատարում դիտարկելու օգտին են արտահայտվել մի շարք հեղինակներ [10, էջ 218], [11, էջ 80], [5, էջ 13], [2, էջ 101]: Այլ հեղինակներ, սակայն, նշում են, որ հարկադիր կատարումն իրենից ներկայացնում է ոչ թե նյութաիրավական պարտավորության, այլ միայն իշխանական լիազորություններ ունեցող մարմնի որոշման կատարում [12, էջ 98], իսկ վճռի կայացմամբ պարտապանի պարտականությունը տրանսֆորմացվում է կրկնակի պարտականության` պահանջատիրոջ առջև և դատարանի առջև [8, էջ 27]: Մեր կարծիքով, անընդունելի է համարել, որ պարտապանը դատական ակտով պարտականություն է ստանձնում նաև դատարանի կամ, ի դեմս դատարանի, պետության նկատմամբ: Այդ դեպքում պետք է ցույց տալ, որ պետությունը կարող է պահանջատիրոջից անկախ միջոցներ ձեռնարկել իր նկատմամբ ծագած՝ պարտապանի պարտականության կատարման նպատակով: Այնինչ նման հնարավորություն պետությունը չունի այն պարզ պատճառով, որ պարտապանի համար պետության նկատմամբ դատական ակտով որևէ պարտականություն չի ծագում: Ի համեմատ դատական ակտով հաստատված պարտավորության կատարմանն ուղղված ուղղակի հարկադրանքի միջոցների՝ բոլորովին այլ իրավական բնույթ ունեն պարտապանի կամ այլ անձի նկատմամբ կիրառվող վարչական կամ քրեական պատասխանատվության այն միջոցները, որոնք ծագում են կատարողական վարույթի շրջանակներում առաջացած իրավահարաբերությունների արդյունքում: Մասնավորապես` ՀՀ օրենսդրությամբ վարչական կամ քրեական պատասխանատվություն է սահմանվում հարկադիր կատարողի գործողությունների կատարմանը խոչընդոտելու համար, արգելանքի տակ գտնվող գույքի նկատմամբ ապօրինի գործողությունների համար, պարտապանի կողմից իր գույքի հայտարարագրման պարտականությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու համար և այլն: Հարկադիր կատարողի իշխանական կարգադրագրերը չկատարելու համար առաջացող վարչական և քրեական պատասխանատվության այս միջոցներն անմիջականորեն ուղղված չեն դատական ակտով սահմանված պարտավորության կատարմանը և դրան նպաստում են անուղղակիորեն՝ այնքանով, որքանով հարկադիր կատարողի իշխանական կարգադրագրերն են ուղղված դատական ակտով սահմանված պարտավորության կատարմանը: Սակայն, ինչպես արդեն վերը նշվեց, արտասահմանյան որոշ երկրների օրենսդրությունները թույլ են տալիս, իսկ առանձին իրավագետներ առաջարկում են դատական ակտի հարկադիր կատարման նպատակով 88

Իրավագիտություն

կիրառել պարտապանի նկատմամբ իրավական ներգործության այնպիսի միջոցներ, որոնք իրենցից չեն ներկայացնում ոչ անմիջականորեն պարտավորության կատարմանն ուղղված միջոցներ, ոչ էլ վարչական կամ քրեական պատասխանատվություն առանձին զանցակազմերի կամ հանցակազմերի համար: Այդպիսի միջոցները ենթադրում են պարտապանի որոշակի իրավունքների (ազատ տեղաշարժի, հատուկ իրավունքների՝ ավտոմոբիլային տրասնպորտի վարման, որսորդության, ձկնորսության և այլն) սահմանափակումներ, որոնք խթանում են պարտապանին ինքնուրույն կատարելու դատական ակտով իր վրա դրված պարտականությունը: Ինչպես արդեն նշվեց, դատական ակտով սահմանված պարտավորությունը կամավոր չկատարելն ինքնին կարող է հանգեցնել միայն այդ պարտավորության կատարմանը հարկադրաբար և ոչ ավելին, եթե, իհարկե, պարտապանն այլ իրավախախտում թույլ չի տալիս: Ուստի նման ինքնուրույն միջոցների կիրառումը, որոնք չեն հանդիսանում ո՛չ ուղղակի հարկադրանքի միջոցներ, ո՛չ էլ վարչական կամ քրեական պատասխանատվության միջոցներ կոնկրետ իրավախախտումների համար, իրավաբանորեն հիմնավորված համարվել չի կարող, քանի որ բացակայում է դրանց կիրառման նյութաիրավական հիմքը: Այդպիսի միջոցների կիրառումն իրավաչափ կարող է համարվել բացառապես վարչական կամ քրեական պատասխանատվության տեսքով՝ այնպիսի պայմաններում, երբ նման պատասխանատվության կանոնների և ընթացակարգի պահպանմամբ ապացուցված կլինի զանցակազմի կամ հանցակազմի բոլոր տարրերի, այդ թվում՝ սուբյեկտիվ կողմի առկայությունը, երաշխիք, որից զրկված կլինի իրավունքների սահմանափակում կրող անձը, եթե այդպիսի միջոցները կիրառվեն վարչական կամ քրեական պատասխանատվության կանոնների կարգավորումից դուրս: Այսպիսով, դատական ակտով սահմանված պարտավորության հարկադիր կատարման շրջանակներում թույլատրելի կարող են համարվել պարտապանի նկատմամբ իրավական ներգործության երկու խումբ միջոցներ. ա) միջոցներ, որոնք անմիջականորեն ուղղված են դատական ակտով սահմանված պարտավորության կատարմանը՝ պարտապանի կամքին հակառակ կամ առանց այդ կամքը հաշվի առնելու, բ) կատարողական վարույթում առաջացող իրավահարաբերություններում թույլ տրված իրավախախտումների համար վարչական կամ քրեական պա89

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ 3-4 /2014

տասխանատվության միջոցներ, որոնք դատական ակտով սահմանված պարտավորության հարկադիր կատարման միջոց չեն և անուղղակիորեն են ծառայում դատական ակտի կատարման նպատակին: Իսկ պարտապանի նկատմամբ գործադրվող այն միջոցները, որոնք միայն պարտապանին որոշակի զրկանքներ պատճառելու միջոցով ստիպում են նրան ինքնուրույն կատարել պարտավորությունը, իրավաբանորեն անթույլատրելի են, քանի որ չունեն նյութաիրավական հիմք, այն է՝ ո՛չ դատական ակտով սահմանված պարտավորությունը կամավոր չկատարելու հետևանք են (քանի որ այդպիսի հետևանք կարող է լինել միայն պարտավորության կատարումը հարկադրաբար), ո՛չ էլ մեղավորությամբ կատարված այլ իրավախախտման՝ զանցանքի կամ հանցագործության հետևանք են: Այդպիսի միջոցների կիրառման դեպքում պարտապանը զրկանքներ է կրում առանց որևէ իրավախախտում թույլ տալու, ինչն իրավաչափ չէ:

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ 1. Васьковский Е. В., Учебник гражданского процесса. Издание 2-е. Москва, 1917. 2. Гурвич М. А., Иски о принуждении. / “Ученые записки ВЮЗИ”. – Москва, 1948. 3. Донцов Е. М., Исполнения судебных и иных актов в отношении имущества физических лиц, дисс.…кандидата юрид. наук, Москва, 2000. 4. Куракова Н. В., Исполнительное производство: обращение взыскания на имущества должника-организации, дисс. … кандидата юрид. наук. Москва, 2004. 5. Малеин Н. С., Имущественная ответственность в хозяйственных отношениях. – “Наука”, 1968. 6. Л. Жюллио де ла Морандьер, Гражданское право Франции. Том 2, пер. с французского, изд. Иностранной литературы, Москва, 1960. 7. Морозова И. Б., Треушников A. M., Исполнительное производство. Москва, Городец, 2004. 8. Натахина Е. Г., Исполнение решений арбитражных судов об имущественных взысканиях, дисс. … кандидата юрид. наук, Москва1999. 90

Իրավագիտություն

9. Решетникова И. В., Исполнительное рубежом // Право и экономика. Москва, № 3, 2001.

производство

за

10. Сергун А. К., Исполнение решений, обязывающих должника совершить определенные действия. Труды ВЮЗИ, Т. XVII. – Москва, 1971. 11. Сергун А. К., Принудительное исполнение судебных решений в общем процессе реализации норм права // Труды ВЮЗИ. Т. 61 – Москва, 1978. 12. Толстой В. С., Проблемы исполнения обязательств по советскому гражданксому праву. Диссерт. на соискан. … док. юрид. наук. – Москва, 1977. 13. Энгельман Н.Е. Курс гражданского судопроизводства. (Юрьев, 1912). / Гражданский процесс Хрестоматия. Под. ред. М.К. Треушникова. Москва, Городец, 2005. 14. Юдин А. В., Опыт юридической оценки «экзотических» способов исполнения судебных актов органами принудительного исполнения / Эффективность принудительного исполнения судебных решений и актов других органов, сборник материалов Международной научно-практической конференции, г. Казань, Казанский (Приволжский) федеральный университет, 8-11 июня 2011г., ответственные редакторы – А.О. Парфенчиков и Д. Х. Валеев – Москва, Статут, 2011. 15. http://www.consultant.ru/popular/ispolproisv/69_7.html#p887 23.01.2014

91

–

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ 3-4 /2014

ВААГН ДАЛЛАКЯН Ереванский государственный университет, аспирант кафедры гражданского процесса юридического факультета КРУГ ДОПУСТИМЫХ МЕР ПРИНУЖДЕНИЯ ПРИМЕНЯЕМЫХ НАД ДОЛЖНИКОМ С ЦЕЛЬЮ ПРИНУДИТЕЛЬНОГО ИСПОЛНЕНИЯ СУДЕБНЫХ АКТОВ Обсуждается круг допустимых мер принуждения применяемых с целью принудительного исполнения судебных актов. Допустимыми считаются меры принуждения направленные непосредственно на исполнение обязательства, а также административная и уголовная ответственность за правонарушения в исполнительном производстве. Недопустимы меры косвенного принуждения направленные против личности должника, которые понуждают должнику самому выполнить обязательство путем ограничения его прав. Ключевые слова: исполнительное производство, принудительное исполнение судебного акта, меры принуждения, должник.

VAHAGN DALLAKYAN Yerevan State University, PhD Student of the Chair of Civil Procedure of the Faculty of Law

THE FRAME OF PERMISSIBLE MEASURES FOR ENFORCEMENT AGAINST DEBTOR FOR THE PURPOSE OF COMPULSORY ENFORCEMENT OF JUDICIAL ACTS The discussion is on the frame of permissible legal measures for the purpose of compulsory enforcement of judicial acts. Measures are considered permissible if enforced directly for the fulfillment of obligations as well as implementation of administrative and criminal responsibility during enforcement procedure. Indirect enforcement measures which are aimed at the limitation of debtor's rights that stimulate self-fulfillment of the obligation are considered not permissible. Keywords: enforcement proceeding, compulsory enforcement of judicial act, compulsory measures, debtor.

92

 «Հանրային կառավարում» գիտական հանդեսի խմբագրություն «ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիա» պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն, 264.110.05880 ՀՀ արդարադատության նախարարության պետական ռեգիստրում 18.09.2003 թ., Գրանցման համարը` 211.200.00236 Պետական գրանցման վկայականի համարը` 01Մ 000236 Հասցեն` 0028, ք. Երևան, Կիևյան 8 Հեռախոս` 010 269 259 Էլ. փոստ` journal@paara. am Համացանցային հասցեն` www.paara.am Հիմնադիր (անվանումը և գրանցման համարը)` Գրանցված է`

Չափսը՝ 70x1001/16, թուղթը՝ օֆսեթ, տպագրությունը՝ օֆսեթ, ծավալը՝ 22.9 տպ. մամուլ, տպաքանակը՝ 300: Տպագրվել է «Տիգրան Մեծ» տպագրատանը (հասցեն՝ Երևան, Արշակունյաց 2)

«Հանրային կառավարում» գիտական հանդեսն ընդգրկված է Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովի (ՀՀ ԲՈՀ) սահմանած դոկտորական և թեկնածուական ատենախոսությունների հիմնական արդյունքների և դրույթների հրատարակման համար ընդունելի պարբերական գիտական հրատարակությունների ցուցակում: «ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ»Երևան

366